بررسی جایگاه قبایل کرد از شکل گیری حکومت قراقویونلوها و آق قویونلوها تا جنگ چالدران

قبایل کُرد در دول قراقویونلو و آق قویونلو نقش یک اهرم تعادل را داشتند.کُردان اکثریت مناطق تحت امر این دولت ها را تشکیل داده بوده و زندگی در وطن خویش را بر جهانگشایی ترجیح می دادند. در این میان هر امیر کردی تحت تاثیر جغرافیای قلمرو و نزدیکی یا دوری به مرکز دولت ها بصورت فردی با دول یاد شده ارتباط برقرار می کردولی در کل تلاش همگی آنها حفظ استقلال خود در قلمرو موروثی با اظهار مطاوعت از این دولت ها و لو به جبر یا اختیار بود .کُردان در این زمینه توانستند ارتباط حسنه ای را با قراقویونلوها و آق قویونلوها برقرار کنند بطوریکه در دیوانسالاری آنها جایگاه قابل توجهی بدست آوردند.کُردان همیشه در نزاع میان قراقویونلوها و آق قویونلوها اولی را ترجیح می دادند چون دولت یاد شده چشمداشت چندانی به قلمرو آنها نداشت.در واقع ازهمان دوره اظهار وجود قراقویونلوها به رهبری بیرام خواجه تا شکست حسنعلی در کنارآنان حضور پررنگی داشتند.آق قویونلوها سرکوب و تصرف اکثر امارت های کردی را پیشه خود ساختند ولی وجود ازدواجهای سیاسی میان آق قویونلوها با کُردان بولدوقانی(مرداسی)،زرقی و چمیشگزک خود موید اهمیت کُردان در سیاست های آنهاست سه گروه یاد شده کُردان تا به آخر متحدآق قویونلوها ماندند.مذهب در تعاملات میان کُردان با دولت های قراقویونلو و آق قویونلو تاثیر چندانی نداشت ولی در سیاست دولت نوظهور صفوی به رهبری شاه اسماعیل در اولویت اول بود و درپی آن بدون کمترین انعطاف و با خشونت تمام سعی در تثبیت مذهب تشیع در قلمرو کُردان داشت.این سیاست و به تبع آن دلایل زنجیروار دیگری مثل تعصب مذهبی کُردان،وجود شخص ادریس بدلیسی،خشونت های قزلباشان در قلمرو کُردان،وعده های سلطان سلیم عثمانی در اعطای خودمختاری به کُردان و مهمتر ازهمه تلاش امرای کرد برای بازپس گیری قلمرو خود از قزلباشان باعث شد که برای همیشه ایالت دیاربکر و کل مناطق آناتولی شرقی از قلمرو ایران اسلامی منتزع شود.